تعریف استهلاک و مقررات و ضوابط اجرایی آن از دیدگاه مالیاتی:

ماده 149- آن قسمت از دارایی‌های استهلاک‌پذیر که بر اثر به‌کارگیری یا گذشت زمان یا سایر عوامل و بدون توجه به تغییر قیمتها ارزش آن تقلیل می‌یابد و همچنین هزینه‌های تأسیس، قابل استهلاک بوده و هزینه استهلاک آنها جزء هزینه‌های قابل قبول مالیاتی تلقی می‌شود.

تبصره1- افزایش بهای ناشی از تجدید ارزیابی دارایی های اشخاص حقوقی، با رعایت استانداردهای حسابداری مشمول پرداخت مالیات بر درآمد نیست و هزینه استهلاک ناشی از افزایش تجدید ارزیابی نیز به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی تلقی نمی‌شود.

در زمان فروش یا معاوضه دارایی‌های تجدید ارزیابی شده، مابه‌التفاوت قیمت فروش و ارزش دفتری بدون اعمال تجدید ارزیابی در محاسبه درآمد مشمول مالیات منظور می‌شود.

تبصره 2- در صورتی که بر اثر فروش مال قابل استهلاک یا مسلوب‌المنفعه شدن ماشین آلات، زیانی متوجه موسسه گردد، زیان حاصل معادل ارزش مستهلک نشده دارایی منهای حاصل فروش (در صورت فروش) یکجا قابل احتساب در حساب سود و زیان همان سال است. حکم این تبصره در مورد دارایی‌های تجدید ارزیابی شده نسبت به ارزش دفتری بدون اعمال تجدید ارزیابی جاری است.

 

برخی ازمهمترین  مقررات و ضوابط اجرایی ماده 149 اصلاحی ق.م.م به شرح ذیل بیان می گردد:

ماده2- در مورد دارائی هایی که از طریق معاوضه تحصیل می شوند، ارزش منصفانه آن دارایی و یا دارائی های مشابه آن مأخذ محاسبه استهلاک می باشد. چنانچه ارزش منصفانه دارایی تحصیل یا واگذار شده قابل اندازه گیری یا محاسبه نباشد ارزش دفتری واگذار شده با احتساب سرک دریافتی یا پرداختی مأخذ محاسبه استهلاک قرار می گیرد.

ماده3- مخارج مربوط به تعمیر اساسی دارایی در زمان انجام هزینه به ارزش دفتری دارایی اضافه و در طول باقیمانده عمر مفید دارایی، قابل استهلاک خواهد بود.مخارج مربوط به تعمیر اساسی دارایی های ثابت که پس از پایان عمر مفید دارایی انجام می شود، در سال انجام مخارج، قابل استهلاک است.

تبصره- در مورد صنایعی که به طور دوره های انجام عملیات اورهال (بازرسی های عمده)  ضرورت دارد (اعم از اینکه عملیات اورهال طی عمرمفید یا پس از پایان عمر مفید دارایی صورت پذیرد)، چنانچه طول دوره تکرار اقدامات فوق بیش از یک سال باشد، مخارج انجام شده به طور جداگانه ثبت و طی دوره منتهی به اورهال بعدی مستهلک می گردد.

ماده4- تفاوت های تسعیر بدهی های ارزی مربوط به تحصیل و ساخت دارایی ها، ناشی از کاهش ارزش ریال با رعایت استاندارد های حسابداری از دوره مالی شناسایی آن مستهلک می گردد.

ماده5- چنانچه بهای تمام شده برخی از اجزای یک دارایی ثابت مشهود در مقایسه با کل بهای تمام شده آن دارایی، بااهمیت و عمر مفید آن متفاوت از دارایی مورد نظر بوده و بهای آن جزء حداقل 20 درصد بهای تمام شده دارایی باشد، جزء مذکور بر مبنای حداقل تا نصف عمر مفید و یا حداکثر تا دو برابر نرخ استهلاک دارایی مزبور قابل استهلاک خواهد بود0دراین صورت بهای تمام شده دارایی و اجزای با اهمیت آن باید به صورت جداگانه ثبت گردد.

ماده 6- مبدأ محاسبه استهلاک دارایی ها از ابتدای ماه بعد از بهره برداری می باشد.

تبصره – موسسات می توانند در موارد غیرفعال و یا بلااستفاده ماندن موقت دارایی بیش از شش ماه متوالی در یک دوره مالی، هزینه استهلاک دارایی مزبور در مدت بلااستفاده ماندن را به میزان 30 درصد محاسبه نمایند

در این صورت چنانچه محاسبه استهلاک بر حسب مدت باشد، 70% مدت زمانی که دارایی مورد استفاده قرار نگرفته است، به باقی مانده مدت تعیین شده برای استهلاک دارایی اضافه خواهد شد.حکم این تبصره در مورد ساختمانها و تأسیسات ساختماتی و دارایی های نامشهود با عمر مفید معین جاری نمی باشد

ماده7- هزینه های تأسی، در سال تأسیس به میزان صد درصد قابل استهلاک است.

ماده8- هزینه های قبل از بهره برداری (به استثناء هزینه هایی که طبق استانداردهای حسابداری قابل احتساب در بهای تمام شده دارایی های استهلاک پذیر می باشد) در سال انجام هزینه به حساب هزینه دوره منظور می گردد.

ماده9- روش های خط مستقیم، مانده نزولی و تعداد تولید یا کارکرد، روشهای پذیرفته شده برای محاسبه استهلاک خواهند بود.

ماده 12- چنانچه تمام شده یک دارایی تحصیل یا ایجاد شده کمتر از ده درصد حد نصاب معاملات کوچک موضوع قانون برگزاری مناقصات در آن سال باشد، در سال تحصیل یا ایجاد قابل استهلاک خواهند بود.

ماده 13- دارایی هایی که به صورت دست دوم خریداری می شوند، مطابق عمر مفید و یا نرخ های مندرج در جدول استهلاکات، قابل استهلاک خواهند بود.

ماده 14- در صورتی که بر اثرفروش مال قابل استهلاک یا مسلوب المنفعه شدن ماشین آلات، زیانی متوجه موسسه گردد، زیان حاصل معادل ارزش مستهلک نشده دارایی منهای حاصل فروش (در صورت فروش) یکجا قابل احتساب در حساب سود و زیان همان سال است.

ماده 17- موسسات تولیدی و معدنی دارای پروانه بهره برداری از مراجع ذی ربط مجاز خواهند بود آن بخش از دارایی های ثابت استهلاک پذیر خود را که به منظور کاهش مصرف انرژی، تولید  و یا استفاده از انرژی های نو (تجدید پذیر) رفع یا کاهش آلودگی های زیست محیطی و ارتقاء فناوری (تکنولوژی) خریداری می نمایند، با نصف مدت و یا دو برابر نرخ های مندرج در جدول استهلاک مسنهلک نمایند، مشروط بر اینکه فهرست دارایی های مزبور و نحوه استهلاک آن و تأییدیه مراجع ذی ربط در مورد مصادیق این ماده را تا پایان انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه سال مالی خرید دارایی، به اداره امور مالیاتی مربوط اعلام نمایند.

تبصره- مسئولیت تشخیص مصادیق موضوع این ماده در مورد رفع یا کاهش آلودگی های زیست محیطی، با سازمان حفاظت محیط زیست و در سایر موارد با وزارتخانه و یا موسسه دولتی مستقل ذی ربط صادر کننده پروانه بهره برداری خواهد بود.

ماده18- دارایی هایی که قیمت تمام شده آنها به طور کامل مستهلک می گردد، تا زمانی که در مالکیت موسسه می باشند باید بهای تمام شده و میزان استهلاک انباشته آن دارایی به طور کامل در حسابها و دفاتر موسسه نشان داده شود.

ماده 19- موسسات مجاز می باشند که دارایی های استهلاک پذیر خود را بیش از مدت و یا با نرخی کمتر از نرخ های مقرر در جدول استهلاک محاسبه نمایند، مشروط به اینکه فهرست دارایی های مربوط و نحوه استهلاک آنها را تا پایان انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه عملکرد سال تحصیل دارایی به اداره امور مالیاتی ذی ربط اعلام نماید.

تبصره- حکم این ماده برای دوره معافیت یا محاسبه مالیات با نرخ صفر جاری نخواهد بود.